فقه ربوبی

وبلاگی برای معرفی مکتب فقه ربوبی و مسایل پیرامونی فقه ربوبی

فقه ربوبی

وبلاگی برای معرفی مکتب فقه ربوبی و مسایل پیرامونی فقه ربوبی

بسم الله الرحمن الرحیم
شریعت راه خداپسندانه و فراگیر بر همه‌ی حوزه‌ی عمل انسانی است که از طریق انبیاء به مردم عرضه می‌شود. خداوند از مقام ربوبیت شریعت را به انسانِ عبدِ کریم فرستاده است. هر فرد دیندار لازم می‌بیند همه‌ی زندگی خود را بر اساس شریعت الهیه سامان دهد. این مقصود مستلزم بازنگاری شریعت در قالب فقه است. حاصل بازنگاری چنین شریعت فراگیری، فقهی است که تئورى واقعى و کامل اداره‌ی انسان از گهواره تا گور باشد. این تصویر از فقه موجب تحولاتی در پایه‌های فقه می‌شود:
۱) موضوع فقه از فعل مکلف به ساخت‌های ارادی تعمیم می‌یابد. علاوه بر فعل مکلف، اموری چون ساختارهای سازمانی و ساختارهای اجتماعی نیز در موضوع فقه قرار می‌گیرند. این فقه، معرِّف معیارهای مشروعیت اعمال و ساختارها است.
۲) غایت فقه از تبیین احکام فعل مکلف به تبیین نظم شرعی ساخت‌های ارادی تعمیم می‌یابد. در این معنا فقه دانش مدیریت شرعی تصمیم است.
۳) عبدِ مخاطبِ شریعت، عبدی است که به جهت بهره‌مندی از قوه‌ی انتخاب و توان تصمیم عقلانی، شأن هدایت‌پذیری دارد و مربوب به ربوبیت خاص و آزاد از بندگی غیر خدا گشته و انزال شریعت، ارسال رسل و تسخیر جهان برای او است. در نسبت ربّ و عبد، عبد برای افعالش معنایی ورای اطاعت می‌یابد. او، چون ربّ را رحیم و رئوف به خود دیده و درمی‌یابد که اراده‌ی ربّْ کمالِ عبد است، اطاعت از وی را ضروری می‌یابد.
۴) فراگیری شریعت در نسبت ربّ و عبد، مستلزم نظام‌مندی شریعت به تبع نظام مطلوب حیات انسانی است. نظام زندگی جز در ساختار سیاسی اجتماعی مناسب تصویر کاملی ندارد، بنابر این، شریعت علاوه بر اینکه جنبه‌های صریح سیاسی دارد؛ مگر در یک فضای سیاسی و رویکرد مناسب به ولایت، به درستی قابل اجرا نیست.
5)حضور شریعت الهیه در شیوه‌ی جدید زندگی، مستلزم تدوین آن به صورتی متفاوت با وضع موجود است.
در این وبلاگ تلاش می‌شود که با توجه به ماهیت شریعت، شارع و مکلف، ماهیت فقه مورد کنکاشی جدید قرار گیرد. نتیجه‌ی این کنکاش علمی، تعریف هویتی برای فقه است تا آن به حدّ «از گهواره تا گور» انسان و مبدأ و مبنایی برای غنی‌سازی آن گسترش دهد.
(تاکنون این وبلاگ تخصصاً به فقه سیاسی می‌پرداخت. از این پس، این وبلاگْ تدریجاً به معرفی مکتب فقهی جدیدی با عنوان فقه ربوبی می‌پردازد.)
نویسنده: ابوالحسن حسنی
پژوهشگر و نویسنده در عرصه‌ی علوم اسلامی
پست الکترونیکی: a.h.h@chmail.ir

تبلیغات
Blog.ir بلاگ، رسانه متخصصین و اهل قلم، استفاده آسان از امکانات وبلاگ نویسی حرفه‌ای، در محیطی نوین، امن و پایدار bayanbox.ir صندوق بیان - تجربه‌ای متفاوت در نشر و نگهداری فایل‌ها، ۳ گیگا بایت فضای پیشرفته رایگان Bayan.ir - بیان، پیشرو در فناوری‌های فضای مجازی ایران
آخرین نظرات
نویسندگان

اصالة العدالة

سه شنبه, ۱۶ دی ۱۳۹۳، ۱۲:۰۰ ب.ظ

سید بحرانی در تعریف عدالت سه قول ذکر می‌کند:

  1. عدالت عبارت است از ملکه‌ی نفسانی که منشأ انگیزه‌ی ملازمت با تقوی و مروت است؛1

  2. عدالت عبارت است از فقط اسلام، به شرط عدم فسق آشکار؛2

  3. عدالت عبارت است از حسن ظاهر. اما «حسن ظاهر» دو تفسیر دارد:

    1. مراد از حسن ظاهر این است که از شخص چیزی چون ارتکاب کبائر و اصرار بر صغائر که موجب فسق است، آشکار نباشد؛3

    2. حسن ظاهر ظاهری است که با آزمون، امتحان و اختبار آشکار شود؛4

وی، همان جا، قول اول و دوم را نقد مفصلی می‌کند و سپس قول سوم را اختیار می‌کند. از قول سوم نیز تفسیر اول از حسن ظاهر را هماهنگ با قول دوم دیده و آن را نیز نقد می‌کند. سپس تفسیر دوم از حسن ظاهر را با استدلال مفصل و تحلیل دقیق ادله می‌پذیرد. دلایل وی را در دو مورد زیر می‌توان خلاصه کرد:

  1. وجود روایات فراوانی که معیار عدالت و امور مساوق با آن، چون مؤاخات و برادری را امری بیش از اسلام بیان می‌کنند و صرف اسلام را برای این اوصاف کافی نمی شمارد؛

  2. عدم ظهور روایات بر اصالة العدالة، بلکه ظهور بر خلاف آن.

می‌توان به دلایل این موارد را نیز اضافه نمود: 1) عدالت وصفی وجودی است که باید با دلیل اثبات شود؛ 2) اصالة العدالة خلاف بنای عقلا بوده و منجر به اختلال در نظام می‌شود. بنابر این، نمی‌توان به اصالة العدالة تمسک کرد و منافق را به اعتبار ظاهر قشری و ادعایش جزء مؤمنان به شمار آورد. در این مسئله سه نکته گفتنی است:

  1. نفی اصالة العدالة ملازم با اصالت فسق نیست. اگر چه نقل شده است برخی به اصالة الفسق رأی داده‌اند.5 اما روشن است که چنین قولی بر خلاف مشی امضا شده‌ی عقلا است و به اختلال در نظام منجر می‌شود. بلکه چنان که بسیاری از بزرگان گفته‌اند، اینجا باید توقف کرد و هیچ اصلی جاری نساخت؛ تا این که دلیلی بر عدالت یا فسق پیدا شود.

  2. عدم اصالة العدالة با اصالة الصحة زمانی قابل جمع است که اصالة الصحة به همان معنای عقلایی که قبلاً در این وبلاگ آمده، تقریر شود. صحت در آن قاعده به معنای هماهنگی گفتار و کردار با اعتقاد است. روشن است که این معنا معادل با عدالت نیست. عدالت امری است که از طرفی با اعتقاد صحیح ملازم است و از طرف دیگر باید با آزمون و اختبار در موقعیتی حساس روشن شود. اما هماهنگی گفتار و کردار با اعتقاد امری است که وضعیت عقلایی یک زندگی به شمار می‌آید. حتی اگر صحت را به معنای خاص قانونیت و مشروعیت گفتار و کردار فرض کنیم، چنان که قول مشهور چنین است، ملازم با عدالت نخواهد شد. با وجود این که قول مشهور فقیهان، اصالت صحت به همین معنای خاص است، اما اصالت عدالت قول مشهوری نیست.

  3. عدالت امری مشکک است و در هر امری، به تناسب آن امر، سطح مطلوب عدالت تعیین می‌شود و نیز در اختبار عدالت نیز سخت‌گیری می‌شود. مثلاً در شرط عدالت برای امامت جماعت، برای احراز عدالت، چندان سخت‌گیری در اختبار لازم نیست. اما در قیمومت یتیم، شهادت بر جرایم حدی یا قتل نفس، قضاوت، ولایت فقیه و مانند آن‌ها، به حسب مورد سخت‌گیری لازم خواهد شد.

1ما هو المشهور بین أصحابنا المتأخرین من انها ملکة نفسانیة تبعث علی ملازمة التقوی و المروة (بحرانی آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج10، ص13، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول، 1405ق).

2أنها عبارة عن مجرد الإسلام مع عدم ظهور الفسق‌ (الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج10، ص18).

3ظاهر کلامهم أن المراد بحسن الظاهر هو ان لا یظهر منه ما یوجب الفسق من ارتکاب الکبائر و الإصرار علی الصغائر (الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج10، ص24).

4العدالة عبارة عن حسن الظاهر أی حسن ما یظهر منه بعد الابتلاء و الامتحان‌ و الاختبار (الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج10، ص27)

5مامقانی، حاشیة علی رسالة فی العدالة، ص284.

  • ابوالحسن حسنی

اصالة العدالة

قواعد فقهی

از دیدن نظرات شما خوشحال می‌شوم (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی