فقه ربوبی

هوش مصنوعی مجتهد نمی‌شود

💥دلایل متعددی وجود دارد که هوش مصنوعی نمی‌تواند در نظریه‌پردازی در دانش‌ها جای انسان را بگیرد. ریشه‌ی همه‌ی دلایل به ساختار ریاضی هوش مصنوعی برگشت می‌کند. اما دلایل:
⭐️ اولین دلیل قضیه‌ی چرچ است. چرچ ثابت کرد که توقف‌پذیری الگوریتم‌های کامپیوتری قابل اثبات نیست. معنای ساده‌ی این قضیه این است که یک الگوریتم ممکن است با برخی داده‌ها متوقف نشود و به همین دلیل به مشکل بخورد، اما هیچ راهی برای اثبات توقف‌ناپذیری وجود ندارد. مثلا ممکن است الگوریتم یک هوش مصنوعی مانند chatgpt در پرسشی متوقف نشده و به مشکل بخورد. وقتی یک الگوریتم برای یک ورودی مشخص متوقف نمی‌شود، به این معناست که اجرای الگوریتم برای آن ورودی به پایان نمی‌رسد و الگوریتم در یک حلقه بی‌نهایت (دور) یا در یک فرایند بی‌پایان (تسلسل) گیر می‌کند، به طوری که هیچ خروجی یا پاسخی تولید نمی‌شود. چرچ ثابت کرد راهی برای حل این مسئله وجود ندارد.

⭐️ قضیه‌ی دوم قضیه‌ی گودل است. گودل دو قضیه ثابت کرده است: قضیه‌ی اول و دوم ناتمامیت. قضیه‌ی اول می‌گوید: در یک نظام اصل موضوعی که با منطق ریاضی کار می‌کند، اگر شامل حساب اعداد طبیعی باشد (تقریبا ساده‌ترین دستگاه اصل موضوعی که در همه‌ی نظریه‌های علوم مختلف حاضر است)، مسئله‌ای هست که با اصول موضوعه‌ی مربوطه قابل اثبات یا رد نیست. یعنی چنین دستگاهی همواره ناقص است. قضیه‌ی دوم می‌گوید: سازگاری چنین دستگاهی قابل اثبات نیست. یعنی همواره ممکن است در این دستگاه تناقضی باشد و راهی برای رفع این شک وجود ندارد.

💥چرا این قضایا در مورد انسان عمل نمی‌کند؟ چون نظام معرفتی انسان، فقط منطقی نیست، بلکه معرفتی هم هست. یعنی انسان التفات به واقع دارد و فقط به الگوریتم یا استدلال منطقی نچسبیده است.

⭐️دلیل سوم مسئله‌ی خودآگاهی است. انسان خودآگاه است. وقتی می‌گوییم انسان دارای خودآگاه است، یعنی دارای توانایی‌هایی مانند موارد زیر است:
۱. توانایی نگاه به خود به عنوان یک موضوع و یک شیء در جهان؛
۲. توانایی آگاهی در تشخیص آنچه دارد می‌کند و کاربست این آگاهی برای تصمیم در مرحله‌ی بعد؛
۳. توانایی درک احساس‌مندی خود و توانایی درک احساسات و عواطف خود نسبت به پدیده‌های محیطی؛
۴. توانایی خودشناسی؛ به ویژه تفکر درباره‌ی گذشته، حال و آینده‌ی خود.
هوش مصنوعی این ویژگی را ندارد و آن هم دقیقا به دلیل نداشتن التفات به واقع (دقیقا به معنای لغوی التفات، نه حبث التفاتی هوسرلی) است.

این سه دلیل و دلایل دیگر ثابت می‌کند که هوش مصنوعی به معنای انسانی «معرفت» ندارد. آنچه انجام می‌دهد صرفا بازی منطقی با مفاهیم است، آن هم نه خود مفاهیم، بلکه نمادهایی که برای ما دال بر مفاهیم‌اند (البته نه برای هوش مصنوعی). پس هوش مصنوعی نمی‌تواند در هیچ دانشی، از جمله فقه نظریه‌پردازی کند.