فقه ربوبی

موقعیت رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران موقعیت ویژه‌ای است. رهبر فقیهی باتقوا و سیاست‌مدار است که مقام ولایت را تصدی کرده است. در اصل پنجاه و هفت قانون اساسی آمده است: «قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از: قوه‌ی مقننه، قوه‌ی مجریه و قوه‌ی قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده‌ی این قانون اعمال می‌گردند».

اما تنها موقعیت قانونی و رسمی آن موقعیت رهبری را ویژه نمی‌کند؛ بلکه رابطه‌ی خاص قلبی رهبری با امت اسلامی در آن نقش اساسی دارد. از دیدگاه آیةالله خامنه‌ای، این رابطه‌ی محبت‌آمیز میان رهبر و ملت، در میدان‌های مختلف گره‌گشا و باز کننده‌ی راه‌ها است و به همین جهت دشمن نیز به آن حساس شده است.¹ به همین جهت، از نهادهایی چون سپاه انتظار دارد «ارتباط معنوی را با نقطه و مرکز رهبری‌ و ولایت حفظ بکند»².

منشأ این رابطه‌ی قلبی میان رهبر و مردم در ایران، توقع خاص مردم از ولی فقیه است. ولی فقیه، رهبرىِ معنوی و تعهّد معنوی دارد³ و به این جهت، خبرگان و مردم از او توقّع دارند که حتی یک گناه نکند.⁴ در حقیقت، اساسی‌ترین و محوری‌ترین مفهوم و معنای ولایت فقیه جایگاه مهندسی نظام و حفظ خط و جهت نظام و جلوگیری از انحراف به چپ و راست است.⁵ ایمان مذهبی رهبری بی‌نظیری به وجود می‌آورد و میزان استحکام و اقتدار معنوی رهبری به اندازه دین‌داری و ایمان و معنویت او است؛ به تعبیر دیگر اقتدار او، به خاطر تدین و پای‌بندی عمیق و محکم به دین و به ایمان دینی و جذبه‌ی معنوی‌اش است.⁶

منشأ توقع عدم گناه از رهبری، جایگاه دینی ولایت فقیه است که از روایات اهل بیت (‌عَلَیْهِمُ السَّلَامُ) برداشت شده است. در توقیع مشهور معتبر آمده است: «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ‌ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ»⁷. بنابر این، ولی فقیه نماینده‌ی امام زمان (عَلَیْهِ السَّلَامُ) است و کارکرد اساسی جعل ولایت برای فقیه، همسان با منشأ جعل امامت برای ائمه‌ی حق است. امام صادق (عَلَیْهِ السَّلَامُ) می‌فرماید:

قَرَأْتُ فِی کِتَابِ أَبِی الْأَئِمَّةِ فِی‌ کِتَابِ‌ اللَّهِ إِمَامَانِ إِمَامُ هُدَى وَ إِمَامُ ضَلَالِ، فَأَمَّا أَئِمَّةُ الْهُدَى فَیُقَدِّمُونَ أَمْرَ اللَّهِ قَبْلَ أَمْرِهِمْ وَ حُکْمَ اللَّهِ قَبْلَ حُکْمِهِمْ؛ وَ أَمَّا أَئِمَّةُ الضَّلَالِ، فَإِنَّهُمْ یُقَدِّمُونَ أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَمْرِ اللَّهِ وَ حُکْمُهُمْ قَبْلَ حُکْمِ اللَّهِ، اتِّبَاعاً لِأَهْوَائِهِمْ وَ خِلَافاً لِمَا فِی الْکِتَابِ.⁸

در کتاب پدرم خواندم امامان در کتاب خدا دو دسته‌اند: امام هدایت و امام ضلالت. امامان هدایت امر خدا را بر امر خود و حکم خدا را بر حکم خود مقدم می‌دارند. اما امامان گمراهی، از روی پیروی از هواهای خود و بر خلاف آنچه در کتاب خدا است، هدایت امر خود را بر امر خدا و حکم خود را بر حکم خدا مقدم می‌دارند.

امام رضا (عَلَیْهِ السَّلَامُ) نیز در خطبه‌ای طولانی در باب امامت می‌فرماید:

إِنَّ الْإِمَامَةَ هِیَ مَنْزِلَةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِرْثُ الْأَوْصِیَاءِ. إِنَّ‌ الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ وَ خِلَافَةُ الرَّسُولِ (صَلَّى‌ اللَّهُ‌ عَلَیْهِ‌ وَ آلِهِ) وَ مَقَامُ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ‌ السَّلَامِ) وَ مِیرَاثُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (عَلَیْهِما السَّلَامِ). إِنَّ‌ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّینِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِینَ وَ صَلَاحُ الدُّنْیَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِینَ. إِنَّ‌ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِی وَ فَرْعُهُ السَّامِی. بِالْإِمَامِ تَمَامُ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ تَوْفِیرُ الْفَیْ‌ءِ وَ الصَّدَقَاتِ وَ إِمْضَاءُ الْحُدُودِ وَ الْأَحْکَامِ وَ مَنْعُ الثُّغُورِ وَ الْأَطْرَافِ. الْإِمَامُ یُحِلُّ حَلَالَ اللَّهِ وَ یُحَرِّمُ حَرَامَ اللَّهِ وَ یُقِیمُ حُدُودَ اللَّهِ وَ یَذُبُّ عَنْ دِینِ اللَّهِ وَ یَدْعُو إِلَى سَبِیلِ رَبِّهِ‌ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ الْحُجَّةِ الْبَالِغَةِ.⁹

امامت منزلت پیامبران و ارث جانشینان آنان است. همانا امامت خلافت خدا و خلافت رسول او (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ اله وَ سَلَّمَ) و مقام امیرالمؤمنین (عَلَیْهِ السَّلَامُ) و میراث حسن و حسین (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) است. همانا امامت زمام دین، و صلاح دنیا و عزت مؤمنان است. امامت ریشه رشد کننده‌ی اسلام و شاخه‌ی پرثمر آن است. تمامیت نماز، زکات، روزه، حج، جهاد و زیاد گشتن غنیمت و صدقات و اجرای حدود و احکام و حفظ مرزها و حدود آن با امامت است. اما حلال خدا را حلال و حرام آن را حرام می‌کند و حدود خدا اقامه کرده و از دین دفاع نموده و با حکمت و پند نیکو و حجت رسا مردم را به راه پروردگارش می‌خواند.

آیةالله خامنه‌ای، شرط هدایت و زعامت امت اسلامی را همان چیزهایی خواهد می‌داند که شخصیت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، مظهر آن‌ها است: تقوا، تدین، پای‌بندی مطلق به دین، ملاحظه‌ی غیر خدا و غیر راه حق را نکردن، بی‌پروا در راه خدا حرکت کردن، برخورداری از علم، برخورداری از عقل و تدبیر، برخورداری از قدرت عزم و اراده¹⁰. اهمیت این نکات در اندیشه‌ی سیاسی شیعه کاملاً روشن است. بر همین اساس، وی تصریح می‌کند مشروعیت ولایت برای فقیه مشروط به پایبندی او بر احکام الهی است و اگر رهبر نسبت به آرمان‌ها و قوانین اسلامی، از لحاظ نظری یا عملی، بی‌قید شود، از مشروعیت افتاده و اطاعت او نه تنها بر کسی واجب نمی‌شود؛ بلکه جایز نیست.¹¹ لزوم نظارت بر رهبری نیز برای آگاهی از تداوم تعهد وی و اطمینان از مشروعیت ولایت او است.¹² بر این اساس، آیةالله خامنه‌ای تصریح دارد که حکم ولایت، با همه‌ی شعب و شاخه‌هایی که از آن متشعب است، بر عناوینی که در شرایط لحاظ شده، جعل شده است، نه برای اشخاص و با زوال عناوین، ولایت از شخص نیز زایل می‌شود¹³. به تعبیر دیگر وی: «رهبری هم یک شخص نیست. یک آدم، یک طلبه، یک على خامنه‌ای، یا علی خامنه‌ای‌های فراوان دیگری که هستند، نیست. رهبری یک عنوان، یک شخصیت و یک حقیقت برگرفته‌ی از ایمان و محبت و عشق و عاطفه‌ی مردم و یک آبرو است.»¹⁴ به همین جهت آیةالله خامنه‌ای از رهبری با عنوان «دستگاه هدایت»¹⁵ و «مرکز هدایت عمومی»¹⁶ نام می‌برد.

بنابر این «هدف و هویّت و مسئولیت اساسی رهبری، دفاع از کلیّت نظام و حفظ نظام است»¹⁷.به تعبیر دیگر، پاسداری و دیده‌بانىِ حرکت کلی نظام به سمت هدفهای آرمانی و عالی‌اش، مهم‌ترین و اساسی‌ترین نقش ولایت فقیه است تا در این مجموعه‌ی پیچیده و درهم‌تنیده‌ی تلاش‌های گوناگون حرکت نظام، انحراف از هدف‌ها و ارزش‌ها پیش نیاید و انحراف به چپ و راست پیدا نشود و به همین جهت است که ضوابط معنوی علم، تقوا و درایت برای آن لازم می‌شود.¹⁸

هم چنین، آیةالله خامنه‌ای موقعیت رهبری در ایران را موقعیت حل مشکلات لاعلاج و عبور از توطئه‌ی دشمنان می‌داند.¹⁹ به علاوه، رهبری دینی عاملی مهم در اتصال اجزای ملت و احساس یکپارچگی همگانی است.²⁰ این ویژگی، رهبری را عاملی اساسی در پیروزی‌های بزرگ این ملت قرار داده است؛ نعمتی که پیش از انقلاب از آن برخوردار نبود و البته مشکل اساسی ملل تحت ستم دیگر نیز نبودِ چنین رهبری‌ای است.²¹

حضرت آیةالله خامنه‌ای، با توجه به موقعیت رهبری‌اش، برای تبیین وظایف و اختیارات رهبری به قانون اساسی تمسک می کند.²² برای نمونه در جایی می‌گوید: «مهم‌ترین کار رهبری عبارت است از تعیین سیاست‌های کلان کشور؛ یعنی‌ آن چیزهایی که جهت‌گیری کشور را مشخّص می‌کند؛ که همه‌ی قوانین، مقرّرات و عملکردها باید در این جهت باشد. حضور رهبری در همه‌ی بخشهای کشور، به معنای حضور سیاستهای رهبری است که باید با دقّت اجرا شود.»²³ وقتی گفته می‌شود همه‌ی نهادها و قوای کشور، زیر نظر رهبری‌اند؛ یعنی همه قوای سه‌گانه باید در چارچوب سیاست‌های رهبری برنامه‌ریزی کنند و سیاستهای اجرایىِ خودشان را تنظیم نمایند²⁴ و هماهنگ‌کننده‌ی سه قوّه و فصل الخطاب در اختلافات آنان است؛ اما در هیچ کار اجرایی، در هیچ یک از قوا، دخالت مستقیم نداشته و ندارد.²⁵ یعنی رهبری علاوه بر این که به اختلافات بین قوا رسیدگی می‌کند، مسئول حفظ این قوا از هر گونه انحراف و مقابله با هر حرکت‌هایی معارض اهداف نظام اسلامی است که احیاناً از قوای سه گانه آغاز شود.²⁶ وی در جایی فرایند سیاست‌گزاری توسط رهبری را توضیح می‌دهد.²⁷

موقعیت رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران موقعیت ویژه‌ای است. رهبر فقیهی باتقوا و سیاست‌مدار است که مقام ولایت را تصدی کرده است. در اصل پنجاه و هفت قانون اساسی آمده است: «قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از: قوه‌ی مقننه، قوه‌ی مجریه و قوه‌ی قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده‌ی این قانون اعمال می‌گردند».

اما تنها موقعیت قانونی و رسمی آن موقعیت رهبری را ویژه نمی‌کند؛ بلکه رابطه‌ی خاص قلبی رهبری با امت اسلامی در آن نقش اساسی دارد. از دیدگاه آیةالله خامنه‌ای، این رابطه‏ی محبت‏آمیز میان رهبر و ملت، در میدان‌های مختلف گره‏گشا و باز کننده‌ی راه‌ها است و به همین جهت دشمن نیز به آن حساس شده است.¹ به همین جهت، از نهادهایی چون سپاه انتظار دارد «ارتباط معنوی را با نقطه و مرکز رهبری‏ و ولایت حفظ بکند»².

منشأ این رابطه‌ی قلبی میان رهبر و مردم در ایران، توقع خاص مردم از ولی فقیه است. ولی فقیه، رهبرىِ معنوی و تعهّد معنوی دارد³ و به این جهت، خبرگان و مردم از او توقّع دارند که حتی یک گناه نکند.⁴ در حقیقت، اساسی‏ترین و محوری‏ترین مفهوم و معنای ولایت فقیه جایگاه مهندسی نظام و حفظ خط و جهت نظام و جلوگیری از انحراف به چپ و راست است.⁵ ایمان مذهبی رهبری بی‌نظیری به وجود می‌آورد و میزان استحکام و اقتدار معنوی رهبری به اندازه دین‌داری و ایمان و معنویت او است؛ به تعبیر دیگر اقتدار او، به خاطر تدین و پای‌بندی عمیق و محکم به دین و به ایمان دینی و جذبه‌ی معنوی‌اش است.⁶

منشأ توقع عدم گناه از رهبری، جایگاه دینی ولایت فقیه است که از روایات اهل بیت (‏عَلَیْهِمُ السَّلَامُ) برداشت شده است. در توقیع مشهور معتبر آمده است: «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ‏ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ»⁷. بنابر این، ولی فقیه نماینده‌ی امام زمان (عَلَیْهِ السَّلَامُ) است و کارکرد اساسی جعل ولایت برای فقیه، همسان با منشأ جعل امامت برای ائمه‌ی حق است. امام صادق (عَلَیْهِ السَّلَامُ) می‌فرماید:

قَرَأْتُ فِی کِتَابِ أَبِی الْأَئِمَّةِ فِی‏ کِتَابِ‏ اللَّهِ إِمَامَانِ إِمَامُ هُدَى وَ إِمَامُ ضَلَالِ، فَأَمَّا أَئِمَّةُ الْهُدَى فَیُقَدِّمُونَ أَمْرَ اللَّهِ قَبْلَ أَمْرِهِمْ وَ حُکْمَ اللَّهِ قَبْلَ حُکْمِهِمْ؛ وَ أَمَّا أَئِمَّةُ الضَّلَالِ، فَإِنَّهُمْ یُقَدِّمُونَ أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَمْرِ اللَّهِ وَ حُکْمُهُمْ قَبْلَ حُکْمِ اللَّهِ، اتِّبَاعاً لِأَهْوَائِهِمْ وَ خِلَافاً لِمَا فِی الْکِتَابِ.⁸

در کتاب پدرم خواندم امامان در کتاب خدا دو دسته‌اند: امام هدایت و امام ضلالت. امامان هدایت امر خدا را بر امر خود و حکم خدا را بر حکم خود مقدم می‌دارند. اما امامان گمراهی، از روی پیروی از هواهای خود و بر خلاف آنچه در کتاب خدا است، هدایت امر خود را بر امر خدا و حکم خود را بر حکم خدا مقدم می‌دارند.

امام رضا (عَلَیْهِ السَّلَامُ) نیز در خطبه‌ای طولانی در باب امامت می‌فرماید:

إِنَّ الْإِمَامَةَ هِیَ مَنْزِلَةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِرْثُ الْأَوْصِیَاءِ. إِنَّ‏ الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ وَ خِلَافَةُ الرَّسُولِ (صَلَّى‏ اللَّهُ‏ عَلَیْهِ‏ وَ آلِهِ) وَ مَقَامُ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ‏ السَّلَامِ) وَ مِیرَاثُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (عَلَیْهِما السَّلَامِ). إِنَّ‏ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّینِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِینَ وَ صَلَاحُ الدُّنْیَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِینَ. إِنَّ‏ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِی وَ فَرْعُهُ السَّامِی. بِالْإِمَامِ تَمَامُ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ تَوْفِیرُ الْفَیْ‏ءِ وَ الصَّدَقَاتِ وَ إِمْضَاءُ الْحُدُودِ وَ الْأَحْکَامِ وَ مَنْعُ الثُّغُورِ وَ الْأَطْرَافِ. الْإِمَامُ یُحِلُّ حَلَالَ اللَّهِ وَ یُحَرِّمُ حَرَامَ اللَّهِ وَ یُقِیمُ حُدُودَ اللَّهِ وَ یَذُبُّ عَنْ دِینِ اللَّهِ وَ یَدْعُو إِلَى سَبِیلِ رَبِّهِ‏ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ الْحُجَّةِ الْبَالِغَةِ.⁹

امامت منزلت پیامبران و ارث جانشینان آنان است. همانا امامت خلافت خدا و خلافت رسول او (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ اله وَ سَلَّمَ) و مقام امیرالمؤمنین (عَلَیْهِ السَّلَامُ) و میراث حسن و حسین (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) است. همانا امامت زمام دین، و صلاح دنیا و عزت مؤمنان است. امامت ریشه رشد کننده‌ی اسلام و شاخه‌ی پرثمر آن است. تمامیت نماز، زکات، روزه، حج، جهاد و زیاد گشتن غنیمت و صدقات و اجرای حدود و احکام و حفظ مرزها و حدود آن با امامت است. اما حلال خدا را حلال و حرام آن را حرام می‌کند و حدود خدا اقامه کرده و از دین دفاع نموده و با حکمت و پند نیکو و حجت رسا مردم را به راه پروردگارش می‌خواند.

آیةالله خامنه‌ای، شرط هدایت و زعامت امت اسلامی را همان چیزهایی خواهد می‌داند که شخصیت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، مظهر آن‏ها است: تقوا، تدین، پای‌بندی مطلق به دین، ملاحظه‏ی غیر خدا و غیر راه حق را نکردن، بی‏پروا در راه خدا حرکت کردن، برخورداری از علم، برخورداری از عقل و تدبیر، برخورداری از قدرت عزم و اراده¹⁰. اهمیت این نکات در اندیشه‌ی سیاسی شیعه کاملاً روشن است. بر همین اساس، وی تصریح می‌کند مشروعیت ولایت برای فقیه مشروط به پایبندی او بر احکام الهی است و اگر رهبر نسبت به آرمان‏ها و قوانین اسلامی، از لحاظ نظری یا عملی، بی‏قید شود، از مشروعیت افتاده و اطاعت او نه تنها بر کسی واجب نمی‌شود؛ بلکه جایز نیست.¹¹ لزوم نظارت بر رهبری نیز برای آگاهی از تداوم تعهد وی و اطمینان از مشروعیت ولایت او است.¹² بر این اساس، آیةالله خامنه‌ای تصریح دارد که حکم ولایت، با همه‏ی شعب و شاخه‏هایی که از آن متشعب است، بر عناوینی که در شرایط لحاظ شده، جعل شده است، نه برای اشخاص و با زوال عناوین، ولایت از شخص نیز زایل می‌شود¹³. به تعبیر دیگر وی: «رهبری هم یک شخص نیست. یک آدم، یک طلبه، یک على خامنه‌ای، یا علی خامنه‌ای‌های فراوان دیگری که هستند، نیست. رهبری یک عنوان، یک شخصیت و یک حقیقت برگرفته‌ی از ایمان و محبت و عشق و عاطفه‌ی مردم و یک آبرو است.»¹⁴ به همین جهت آیةالله خامنه‌ای از رهبری با عنوان «دستگاه هدایت»¹⁵ و «مرکز هدایت عمومی»¹⁶ نام می‌برد.

بنابر این «هدف و هویّت و مسئولیت اساسی رهبری، دفاع از کلیّت نظام و حفظ نظام است»¹⁷.به تعبیر دیگر، پاسداری و دیده‏بانىِ حرکت کلی نظام به سمت هدفهای آرمانی و عالی‏اش، مهم‏ترین و اساسی‏ترین نقش ولایت فقیه است تا در این مجموعه‏ی پیچیده و درهم‏تنیده‏ی تلاش‌های گوناگون حرکت نظام، انحراف از هدف‌ها و ارزش‌ها پیش نیاید و انحراف به چپ و راست پیدا نشود و به همین جهت است که ضوابط معنوی علم، تقوا و درایت برای آن لازم می‌شود.¹⁸

هم چنین، آیةالله خامنه‌ای موقعیت رهبری در ایران را موقعیت حل مشکلات لاعلاج و عبور از توطئه‌ی دشمنان می‌داند.¹⁹ به علاوه، رهبری دینی عاملی مهم در اتصال اجزای ملت و احساس یکپارچگی همگانی است.²⁰ این ویژگی، رهبری را عاملی اساسی در پیروزی‌های بزرگ این ملت قرار داده است؛ نعمتی که پیش از انقلاب از آن برخوردار نبود و البته مشکل اساسی ملل تحت ستم دیگر نیز نبودِ چنین رهبری‌ای است.²¹

حضرت آیةالله خامنه‌ای، با توجه به موقعیت رهبری‌اش، برای تبیین وظایف و اختیارات رهبری به قانون اساسی تمسک می کند.²² برای نمونه در جایی می‌گوید: «مهم‏ترین کار رهبری عبارت است از تعیین سیاست‌های کلان کشور؛ یعنی‏ آن چیزهایی که جهت‏گیری کشور را مشخّص می‏کند؛ که همه‏ی قوانین، مقرّرات و عملکردها باید در این جهت باشد. حضور رهبری در همه‏ی بخشهای کشور، به معنای حضور سیاستهای رهبری است که باید با دقّت اجرا شود.»²³ وقتی گفته می‌شود همه‌ی نهادها و قوای کشور، زیر نظر رهبری‌اند؛ یعنی همه قوای سه‏گانه باید در چارچوب سیاست‌های رهبری برنامه‏ریزی کنند و سیاستهای اجرایىِ خودشان را تنظیم نمایند²⁴ و هماهنگ‏کننده‏ی سه قوّه و فصل الخطاب در اختلافات آنان است؛ اما در هیچ کار اجرایی، در هیچ یک از قوا، دخالت مستقیم نداشته و ندارد.²⁵ یعنی رهبری علاوه بر این که به اختلافات بین قوا رسیدگی می‌کند، مسئول حفظ این قوا از هر گونه انحراف و مقابله با هر حرکت‌هایی معارض اهداف نظام اسلامی است که احیاناً از قوای سه گانه آغاز شود.²⁶ وی در جایی فرایند سیاست‌گزاری توسط رهبری را توضیح می‌دهد.²⁷